Beltaine – celtyckie święto powitania lata

Beltaine lub Beltane (irl. Lá Bealtaine) to jedno z najważniejszych i najstarszych celtyckich świąt obchodzone w nocy z 30 kwietnia na 1 maja, które wyznaczało początek lata. Podczas niego gaszono stare ogniska, rozpalając nowe. Jest to też święto ognia, czas powracającego słońca, miłości, płodności, nieposkromionej radości, oraz magii. Jak wyglądało? Zapraszam do lektury.

Beltaine było czasem zwane Beltane, po szkocku Bealtuinn, po mańsku Shenn da Boaldyn, po walijsku Galan-Mai. Nazwa Beltaine (irl. Lá Bealtaine) przetrwała do dzisiaj w języku irlandzkim jako nazwa maja. Geneza nazwy tego celtyckiego święta nie jest do końca znana. Wiadomo na pewno, że część wyrazu tene oznaczało ogień, a znaczenie pozostałego członu nie jest do końca jasna. Jedni twierdzą, że pochodzi od imienia galijskiego boga pasterzy Bela (Belenusa), co jest najbardziej prawdopodobne. Drudzy z kolei, uważają że był on bogiem ognia i światła, czczony pierwszego maja, podczas tego święta Beltaine.

Beltaine był początkiem lata dla Celtów, którzy robili wszystko, aby zachęcić nadejście światła i ciepła Słońca. Druidzi rozpalali wieczorem ogień („Ogień Bela”). Największe ogniska rozpalane były ze specjalnie przygotowanego chrustu zebranego z drewna z dziewięciu świętych drzew. Kiedy udało się rozpalić ogień, ogłaszano triumf światła nad ciemnością na następne pół roku. Tej nocy zapalano zmuszano bydło, aby przeszło między ogniskami przed wyjściem na letnia pastwiska. Rytuał ten miał zapewnić stadom ochronę i płodność.

Święto Beltain, autor rysunku: Efercussie

Kiedy cały szczyt wzgórza rozjaśniał się ogniem, ludzie dorzucali gałęzie do świeżo rozpalonego ognia i już płonące obracali nad głowami imitując w ten sposób słoneczne promienie. Jeżeli ktokolwiek planował długą podróż, skakał trzy razy w tą i z powrotem przez ogień na szczęście. Kiedy płomienie już przygasły zaczynały przez nie skakać młode kobiety – po to, żeby sprowadzić sobie dobrych mężów. Nawet ciężarne kobiety przechodziły przez popioły aby zapewnić sobie spokojny poród. Także dzieci przyłączały się do wspólnej zabawy. Kiedy ogień w końcu zgasł, żarzące się jeszcze węgle rozrzucane były wśród wzrastających roślin żeby je chronić przed suszą i chorobami. Każda rodzina zabierała też odrobinę żaru do domu aby rozpalić od niego ponownie domowe ognisko. W końcu w tym właśnie dniu młodzi Celtyccy wojownicy sprawdzali swe umiejętności bojowe w „igrzyskach” Beltaine.

Także podczas tej nocy odbywały się tańce majowego słupa tzw. maypole. Przez nocą młode kobiety zbierały kwiaty, robiąc z nich wianki, a następnie wplatając je we włosy. Zbierały również głóg i inne rośliny przyozdabiały domy. W międzyczasie mężczyźni przygotowywali majowy ze pozbawionego gałęzi pnia drzewa, który zazwyczaj był z brzozy lub jesiona. Był wbijany w ziemię, a następnie dekorując je białymi i czerwonymi wstążkami oraz roślinami. Na jego szczycie umieszczano koronę z kwiatów. W ten sposób celebrowano powrót do życia w całej pełni, obfitość, rozkwit, urodzaj.

Taniec, obraz autorstwa, Hans Zatzki, źródlo: wikimedia commons

Rankiem wszyscy wracali do domów niosąc naręcza gałęzi głogu (majowego drzewa) i różnych wiosennych kwiatów, którymi przyozdabiali siebie, swoje rodziny i domostwa. W drodze powrotnej zatrzymywano się przy każdym domu, zostawiając część kwiatów, otrzymując w zamian najlepsze jadło i napoje, jakie dom mógł zaoferować. Po chwili odpoczynku tańce i zabawa rozpoczynały się ponownie. Jej uczestnicy prowadzeni byli przez Majową Królową wybieraną spośród młodych, niezamężnych kobiet; ona z kolei dobierała sobie „małżonka”, nazywanego często Zielonym Człowiekiem (Jack in the green). Wspólnie byli oni obwożeni przez całą wieś na odkrytym powozie usłanym kwiatami i symbolizowali boską parę, której jedność reprezentowała święty związek ziemi i słońca.

Beltaine, fot Ellen Duffy

Do dzisiaj przetrwało w szczątkowej formie wiele ludowych zwyczajów związanych z tym świętem – i to w całej Brytanii, co świadczy o sile pogańskich obrzędów. Co roku w Szkocji w Edynburgu odbywa się Festiwal Ognia Beltaine organizowany przez rekonstruktorów kutltury celtyckiej oraz neopogan z Wiccan.

Autor: Jacek Czubacki

---

Literatura:

Bożena Gerek, „Tradycja celtycka w życiu religijnym współczesnego społeczeństwa irlandzkiego”, Wydawnictwo: Zakład Wydawniczy NOMOS, 2002

Patricia Monaghan, „The Encyclopedia of Celtic Mythology and Folklore”, Nowy Jork: Facts on File, Inc., 2004

James MacKillop, „Dictionary of Celtic Mythology”, Oxford: Oxford University Press, 1998

Sylwia i Paul F. Botheroyd – Słownik mitologii celtyckiej., Wyd. „Książnica”, Katowice 1998.

M. Dillon, N., K. Chadwick – Ze świata Celtów., Warszawa 1975.

Jerzy Gąssowski – Mitologia Celtów., seria: „Mitologie świata”, Wyd. Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1979.

Janina Rosen-Przeworska – Religie Celtów., Warszawa 1971.

Tadeusz Zubiński – Wyspa zaczarowana. Celtyckie mity i legendy dawnej Irlandii., Armoryka, Sandomierz 2008.

źródła:

www. mojairlandia.pl