Abu Al-Kasim Al-Zahrawi znany też w Europie pod łacińskim imieniem Abulcasis, był jednym z najwybitniejszych arabskich lekarzy. Żył na przełomie X i XI wieku i wniósł znaczny wkład w rozwój średniowiecznej medycyny. Jego naukowym dziełem była 30-tomowa encyklopedia Al-Tasrif, którą przetłumaczono na łacinę i wiele innych europejskich języków. Przez wiele stuleci była podstawowym podręcznikiem medycyny i chirurgii w Europie. Opisał w niej szereg zabiegów operacyjnych, leczenie wielu chorób. Stworzył również nowatorskie narzędzia chirurgiczne, a niektóre z nich są stosowane obecnie. Uważany jest za ojca współczesnej chirurgii.
Abu Al-Kasim Al-Zahrawi urodził się ok. 936 roku, pochodził z Madinat Al-Zahry koło Kordoby. Był to okres rozkwitu Kalifatu Kordoby w muzułmańskiej Hiszpanii. Niewiele wiadomo o jego początkowych latach życia. Uznawany był za utalentowanego lekarza. Przez ponad 50 lat pełnił rolę nadwornego lekarza kalifów Al.-Hakana II i Al-Mansura. Podczas swojej pracy przyjmował pacjentów niezależnie od ich stopnia zamożności. Pozwoliło mu to na badanie różnych skomplikowanych przypadków chorób i schorzeń. Przyjmował skomplikowane porody, nastawiał wybite barki. Al.-Zarhawi swoje nowoczesne metody leczenie, zaczął opisywać w sposób szczegółowy. Korzystał również z prac bizantyjskiego lekarza Pawła z Eginy, przetłumaczonych przez Hunajna ibn Ishaka.
Ok. 1000 r. stworzył bogato zdobioną medyczną encyklopedie Al-Tasrif li man ajaz an-il-talif (Kitab al-Tasrif) (arab. كتاب التصريف لمن عجز عن التأليف). Encyklopedia składała się z 30-tomów. Każdy tom zawierał szczegółowe opisy wielu chorób m.in. hemofilii, położnictwa, ginekologii, medycyny wojskowej i urologii. Ostatnie 3 tomy dotyczyły chirurgi operacji oka, ucha, gardła, nosa i leczenia pooperacyjnego.
Znajdował się w niej opis usunięcia kamieni nerkowych narzędziem wprowadzonym przez moczowód, usunięcie tarczycy i operację zaćmy. Stosował wiele technik terapeutycznych, m.in. kauteryzację (przyżeganie) i litotomię (kruszenie kamieni moczowych). Wprowadził opatrunki bawełniane oraz unieruchamianie kości za pomocą opatrunków gipsowych. Al-Zahrawi był pierwszym chirurgiem, który używał jelit zwierzęcy jako szwów, tzw. ketguta. Zauważył, że przy szwach wewnętrznych rozpuszcza się w sposób naturalny.
Księga zawierała też ryciny ponad 200 różnych narzędzi chirurgicznych, wymyślonych przez niego. Wśród nich były m.in. skalpele, piły do kości, precyzyjne nożyce stosowane w chirurgii oka. Niektóre z narzędzi A;-Zahrawiego używa się w niemal niezmienionym kształcie po dziś dzień. Miał swój udział w rozwoju stomatologii. Opisał jak wykonywać zabiegi replantacji wybitych zębów, protezy dentystyczne, korygować zgryz i usuwać kamień nazębny.
Al -Zahrawi również jeden ze swoich tomów poświęcił diagnozowaniu chorób. Uważał, że dobry lekarz powinien polegać na własnej obserwacji pacjenta i jego objawów, a nie tylko wyłącznie na tym, co pacjent powiedział. Ponadto w Al-Tastrif omówił związek pomiędzy zdrowiem, a odżywianiem się. Opisał jakich pokarmów należy unikać, jak utrzymać zdrową dietą oraz jakie należy stosować podczas leczenia. Al -Zahrawi zmarł ok. 1013 roku.
Jego medyczna encyklopedia miała znaczny wpływ na średniowieczną medycynę w Europie i była przez wiele stuleci podstawowym podręcznikiem medycyny i chirurgii, popularniejszym nawet od prac Galena. Została przetłumaczone na kilkadziesiąt języków, najpierw na łacinę w XII w. przez Gerarda z Kremony, a także na niemiecki, angielski i francuski. Ostatnie łacińskie wydanie wyszło w Oxfordzie w 1778 r., gdzie encyklopedia zawierała zarówno oryginalny arabski tekst jak i łacińskie tłumaczenie.
Al-Zahrawi dokonał znacznego wkładu w rozwój, zwłaszcza z dziedzinie chirurgii. Uważa się, go za ojca współczesnej chirurgii. Wiele z jego nowotarskich metod i narzędzi, jedne w niezmienionej formie, a inne po modyfikacji, są stosowane przez współczesnych lekarzy. Z dziedzictwa tego niezwykłego medyka, mało kto dzisiaj zdaje sobie sprawę.
Autor: Jacek Czubacki
Literatura:
Peter E. Pormann, Emilie Savage-Smith, Medieval Islamic Medicine. Edinburgh University Press, 2007
Z. Ahmad., „Al-Zahrawi, The Father of Surgery”, ANZ Journal of Surgery, vol. 77, (Suppl. 1), 2007
P. Horden, The Earliest Hospitals in Byzantium, Western Europe and Islam, Journal of Interdisciplinary History, vol. 35, 2005, s. 361-389.
F. A. Hussain, The History and Impact of the Muslim Hospital. London, Council for Scientific and Medical History, 2009.
źródła:
muslimheritage.com – Abu al-Qasim Al-Zahrawi the Great Surgeon
historiamniejznanaizapomniana.wordpress.com 