Międzynarodowe uznanie dla TRJN

Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej w roku 1946

5 lipca 1945 roku – Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej (TRJN) został uznany międzynarodowo za rząd Rzeczypospolitej Polskiej. TRJN został uznany przez Stany Zjednoczone, Wielką Brytanię oraz także m.in. przez Francję, Szwecję, Chiny, Włochy, Kanadę, a następnie przez większość członków ONZ, przez co stał się pełnoprawnym podmiotem prawa międzynarodowego. Równocześnie zostało cofnięte uznanie dla rządu RP na uchodźstwie. Natomiast uznania odmówiły mu m.in. Watykan i Hiszpania.

Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej, TRJN został powołany 28 czerwca 1945 w wyniku realizacji postanowień konferencji jałtańskiej (4-11 lutego 1945) w sprawie zreorganizowania Rządu Tymczasowego Rzeczypospolitej Polskiej. Reorganizacja według ustaleń jałtańskich polegać miała na włączeniu w jego skład polityków niereprezentowanych dotąd w Rządzie Tymczasowym oraz krajowi politycy Krajowej Rady Narodowej  popierający Stanisława Mikołajczyka mieli otrzymać 25% tek ministerialnych, odpowiednią liczbę wiceministrów oraz reprezentację w KRN, administracji państwowej – centralnej i terenowej, dyplomacji i w samorządzie terytorialnym zaś tak zrekonstruowany rząd Polski miał zostać uznany przez mocarstwa zachodnie.

Rozwiązanie to i przyjęte proporcje były analogiczne do wcześniejszego porozumienia Tito-Ivan Šubašić, tzn. kompromisu sił proradzieckich i prozachodnich poprzez powołanie wspólnego rządu koalicyjnego w proporcji 75%:25% zawartego pod patronatem mocarstw w marcu 1945 w Jugosławii

Komisja Trzech z udziałem dyplomatów ZSRR Wiaczesława Mołotowa, Stanów Zjednoczonych Williama Averella. Harrimana i Wielkiej Brytanii Archibalda Clarck-Kerra ustaliła listę osób na konferencję moskiewską w sprawie utworzenia nowego rządu.

W konferencji odbytej 17-21 czerwca 1945 udział wzięli: prezydent Krajowej Rady Narodowej Bolesław Bierut, premier Rządu Tymczasowego Edward Osóbka-Morawski, wicepremier Władysław Gomułka, nadto z kraju – Zygmunt Żuławski, Stanisław Kutrzeba, Adam Krzyżanowski, Henryk Kołodziejski, z Zachodu – Stanisław Mikołajczyk, Jan Stańczyk. Premierem i wicepremierem nowego rządu pozostali Osóbka-Morawski i Gomułka, stanowisko wicepremiera otrzymał także Mikołajczyk.

TRJN liczył 21 członków – 7 z Polskiej Partii Robotniczej (PPR), 6 z Polskiej Partii Socjalistycznej (PPS), 3 ze Stronnictwa Ludowego, 3 ludowców – od sierpnia 1945 członków Polskiego Stronnictwa Ludowego (PSL) i 2 ze Stronnictwa Demokratycznego.

Skład rządu:

Edward Osóbka-Morawski (PPS) – prezes Rady Ministrów, minister spraw zagranicznych

Władysław Gomułka (PPR) – I wiceprezes Rady Ministrów

Stanisław Mikołajczyk (SL, od 22 sierpnia 1945 PSL) – II wiceprezes Rady Ministrów, minister rolnictwa i reform rolnych

Władysław Kiernik (PSL) – minister administracji publicznej

Jerzy Sztachelski (PPR) – minister aprowizacji i handlu

Stanisław Radkiewicz (PPR) – minister bezpieczeństwa publicznego

Stefan Matuszewski (PPS) – minister informacji i propagandy

Jan Rabanowski (SD) – minister komunikacji

Władysław Kowalski (SL) – minister kultury i sztuki

Stanisław Tkaczow (PPR) – minister lasów

marszałek Polski Michał Żymierski (PPR) – minister obrony narodowej

prof. Michał Kaczorowski (PPS) – minister odbudowy

Czesław Wycech (PSL) – minister oświaty

Mieczysław Thugutt (SL) – nominalnie minister poczt i telegrafów, kierownikiem ministerstwa był Tadeusz Kapeliński (SL)

Jan Stańczyk (PPS) – minister pracy i opieki społecznej

Hilary Minc (PPR) – minister przemysłu

Konstanty Dąbrowski (PPS) – minister skarbu

Wincenty Rzymowski (SD) – minister spraw zagranicznych

Henryk Świątkowski (PPS) – minister sprawiedliwości

Franciszek Litwin (SL) – minister zdrowia

29 czerwca 1945 roku Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej został uznany przez Szwecję i Francję, 5 lipca przez USA i Wielką Brytanię, uznawały go także inne państwa koalicji antyhitlerowskiej, m.in. Chiny, Włochy, Kanada natomiast uznania odmówiły mu m.in. Watykan, Hiszpania, Irlandia, Portugalia, Kuba, Liban i Salwador.

Przeciwko uchwałom konferencji moskiewskiej i powołaniu nowego rządu ostro protestował u aliantów rząd RP na uchodźstwie., a płk Jan Rzepecki rozwiązał 6 sierpnia 1945 Delegaturę Sił Zbrojnych na Kraj.

Delegacja TRJN na wezwanie Wielkiej Trójki przedstawiła na konferencji poczdamskiej (17 lipca – 2 sierpnia 1945) swoje propozycje w sprawie zachodnich granic Polski. Strona brytyjska uzależniła swą zgodę na ustalenie polskich granic zachodnich od przeprowadzenia w Polsce wolnych wyborów, przestrzegania swobód obywatelskich i udzielenia gwarancji bezpieczeństwa dla żołnierzy powracających z Zachodu.

Zgodnie z ustaleniami konferencji poczdamskiej TRJN prowadził akcję repatriacyjną obywateli polskich, wysiedlał pozostałą na Ziemiach Zachodnich i Północnych ludność niemiecką i osiedlał tam Polaków, w większości emigrantów z ZSRR. 16 sierpnia 1945 zawarł umowę ze ZSRR, uznając nieco zmodyfikowaną linię Curzona za wschodnią granicę Polski, w oparciu o porozumienie o granicy zawarte pomiędzy PKWN i rządem ZSRR 27 lipca 1944. TRJN 16 października 1945 podpisał Kartę Narodów Zjednoczonych, przez co Polska stała się członkiem założycielem ONZ.

TRJN wcielał w życie zapowiedziane wcześniej reformy nacjonalizacyjne. Sposób przeprowadzania i skala tych reform natrafiły na opory ze strony mikołajczykowskiego PSL, co spowodowało odsunięcie tej partii od wpływu na politykę rządu. Ostatecznie dzięki sfałszowanemu referendum z 30 czerwca 1946 r. i sfałszowanym wyborom w do Sejmu Ustawodawczego z 19 stycznia 1947 zdecydowaną przewagę zyskali komuniści.

PPR podjęła otwartą walkę z PSL i wicepremierem Mikołajczykiem, przywódcą jawnej opozycji. 8 lutego 1947 TRJN złożył dymisję na ręce nowo wybranego prezydenta RP B. Bieruta. W nowym rządzie znaleźli się już wyłącznie komuniści lub ich zwolennicy. Prezes PSL Mikołajczyk, zagrożony aresztowaniem potajemnie, opuścił Polskę.

---

Bibliografia:

A. Czubiński, Polska i Polacy po II wojnie światowej (1945-1989), Poznań 1998.

Jan Karski, Wielkie mocarstwa wobec Polski, Warszawa 1992, Wyd. Państwowy Instytut Wydawniczy

Krystyna Kersten, Narodziny systemu władzy. Polska 1943–1948 Kantor Wydawniczy SAWW 1990

W. Roszkowski, Najnowsza historia Polski 1914-1945, Warszawa 2003.

A. L. Sowa, Historia Polityczna Polski 1944-1991, Kraków 2011